بازاريابي شبكهاي و Marketing Mixتابان خواجه نصيري
در اين مقاله به رابطهي بين Marketing mix و
بازاريابي شبكهاي ميپردازم. در بازاريابي شبكهاي هم با اين مقولهي سر و كار داريم، من به همراه عدهاي ديگر از فعالان و پژوهشگران معتقديم كه بازاريابي شبكهاي، دو عنصر مهم دارد كه اغلب موارد به خصوص در متوني كه به فارسي درباره آن نوشته شده است از قلم افتاده است.
تحقیقات و مطالعاتم در مورد این نوع بازاریابی به بیش از ۸ تا ۱۰ سال پیش میرسد، یعنی درست از همان زمانی كه من با شبكههای اطلاعرسانی محلی (BBS ها) و اینترنت آشنا شدم و در برخی از مقالاتم كه آن زمان در اینترنت مینوشتم (به زبان انگلیسی) در خبرنامههایم به آن اشاره میكردم و همیشه از آن زمان به بعد، به اهمیت ایجاد آگاهی در میان مردم و نیز تدوین قوانین مرتبط با بازاریابی شبكهای (Network Marketing) كه برخی آن را بازاریابی چند لایهای نیز مینامند یعنی Multi Level Marketing (و به اختصار به آن MLM نیز میگویند) اشاره داشتهام. عدهای معتقدند كه در بازاریابی شبكهای دو عنصر اساسی وجود دارد: یك عنصر را Plan یا برنامه میدانند و عنصر دوم را Product محصول یا كالا یا خدمات مصرفی. من به همراه عدهای دیگر از فعالان و پژوهشگران معتقدیم كه بازاریابی شبكهای، علاوه بر اینها دو عنصر مهم دیگر نیز دارد كه اغلب موارد خصوصاً در متونی كه به فارسی درباره آن نوشته شده است از قلم افتاده است. این دو عنصر بسیار بسیار مهم، عبارتند از ۱- مشتری یا اگر بهتر بگویم (مصرف كننده) و ۲- روابط (معاشرت یا networking) و آموزش مرتبط و مداوم گنجانده شده در روابط بین معاشران (سطوح).
حال اجازه دهید پیش از اینكه به تعریف الگوها یا مدلها بپردازم، اشاره كنم به اینكه بازاریابی شبكهای چه هست و چه نیست كه به نظرم این خیلی مهم است و عزیزان بسیاری از من درباره آن میپرسند. MLM یا Network Marketing چیست؟ اول از همه این برای من بسیار باعث تعجب و تاسف است كه میبینم یك آقای دكتری (كه مایل نیستم اسمی از ایشان ببرم) در یك رسانه جمعی و معتبری مثل صدا و سیما میآید و این دو اصطلاح را از هم تفكیك میكند. آنجا كه میخواهد از طرحهای هرمی یاد كند میگوید MLM و آنجا كه از طرحهای قانونی میخواهد بگوید میگوید Network Marketing. ببینید، این دو اساساً یك مفهوم را دارند و در هیچ جا من ندیدهام كه این دو را از هم به این ترتیب تفكیك كنند، تا آنجا كه میدانم، اینها دو نام است برای یك مفهوم و جایی برای تفكیك آنها وجود ندارد. میبینید كه من میپرسم: MLM یا Network Marketing چیست؟ حال باز گردم به این سوال. MLM یا Network Marketing یك مدل یا شكل توزیع است كه در آن تولید كننده شبكهای از فروشهای مستقیم را برای فروش یا تحویل كالا یا خدماتش به مشتریانش به استخدام خود در میآورد. نكتهی مهم در این سیستم بازاریابی این است كه محصولات یا خدمات مستقیماً به دست مصرف كننده میرسد و تولید كننده در یك ارتباط قوی و مداوم با شبكهی توزیع كنندهاش است. یك سیستم بازاریابی رسمی، شمال هفت عنصر اساسی و مهم است كه از آن به marketing mix یاد میشود، همهی آن عناصر را میتوانیم در بازاریابی شبكهای نیز بیابیم. من سعی میكنم خیلی كوتاه یك به یك اینها را در اینجا بیاورم:
(۱) تحقیق بازار یا Market Research - شركتهای MLM نیز باید در مورد بازارشان دست به تحقیق بزنند و نیازهای مشتریانشان و در عین حال خدمات یا محصولاتی كه میتواند آن نیازها را برآورده سازد دقیقاً شناسایی كنند. در اینجا، برای شركتهایی كه بیزنس مدل MLM را به كار میبرند، یك مزیت وجود دارد. شركتهای MLM فقط یك شبكهی توزیع ندارند، آنها در بطن شبكهی خود، اگر توانسته باشند Market Research یا تحقیق بازار را در بین اعضای خود نهادینه كرده باشند میتوانند در یك زمان، یك شبكهی فعال از افرادی را داشته باشند كه میتوانند بازار را مورد تحقیق و بررسی دایم خود قرار دهند. این موضوع باعث كاهش هزینهها یا به حداقل رساندن هزینههای مرتبط با تحقیق بازار میشود بدون اینكه كارایی یا اثر آن از بین برود. شبكه، یك شبكهی مصرف كننده - توزیع كننده است و نیازهای خود را بخوبی مشاهده و ثبت میكند و به همین دلیل بخوبی نیازها را میداند و كافی است كه آن نیازها را به Upline(ها) اطلاع دهد.
(۲) آزمایش یا Testing - ببینید شركتهای تولید كننده همیشه میخواهند در تمام زمینههای تجاری خود و نه فقط كالا یا خدماتشان از نتیجه مطلع باشند. شركتهای MLM از این امر مستثنی نیستند. در رابطه با این شركتها، توقعات مشتریان بالا است و برای همین بالا بودن توقعات یا نتظارات است كه شركتها موظفند تضمینها یا گارانتیهای طولانیتری بدهند. به همین لحاظ، كیفیت كالا یا خدماتشان را بالا میبرند كه بتوانند چنین تضمینهایی را بدهند و این با توجه بازخوری كه به طور مدارم از مشتریانشان دارند و خصوصاً با توجه به شبكهی توزیع موجود باعث میشود كه هزینههای مرتبط با آزمایش یا testing كالا و خدمات و در نهایت كل سیستم توزیع پایین آید.
(۳) قیمتگذاری یا pricing - ارزش پولی كالا یا خدمات را برای مشتری و سود و منافع قابل توجهی را برای تولید كننده به همراه میاورد. برای شركتهای MLM این (قیمتگذاری) هم موضوع بسیار مهمی است چرا كه پاداش این كار متوجه شبكهی توزیع نیز میشود.
(۴) توزیع یا Distribution - قسمت اعظم تفاوت بین شركتهای MLM و شركتهای معمولی در همین است. ما اصطلاحاً به این میگوییم تجمع كالا و خدمات و مصرف كنندهها در یك زمان و در یك مكان. به جای یك سیستم پیچیده شامل عمدهفروشها، شركتهای حمل و نقل متعدد كالا، مراكز توزیع و فروش، خرده فروشها و اضافه شدن به قیمت كالا در هریك از این نقاط، تولیدكنندهها، كالا و خدماتشان را مستقیماً به دست مصرف كنندهای میرسانند كه یا مصرف كنندهای توزیع كننده است و یا صرفاً مصرف كننده. در این حالت، خریداران، قیمت كمتری پرداخت میكنند، اصطلاحاً به نوعی میتوانند كالا را با قیمت پایین تر خریداری كنند و این بسیار به نفع آنان است و در این حالت تحویل كالا میتواند از طریق پست و سایر شیوههای ارسال كالا یا خدمات باشد.
(۵) تبلیغات یا Advertising - ببینید ما با استفاده از تبلیغات چه میكنیم؟ جز اینكه مشتری را به سمت و سوی كالا یا خدمات میكشانیم؟ ما در بازاریابی، كارمان این است كه به مردم (مصرفكننده) كمك كنیم كه كالا یا خدماتمان را كه مورد نیازش هست بیابد. این هزینهی بالایی را میطلبد و بسیاری از شركتهای MLM نسبت به شركتهای دیگر كه از این روش (MLM) استفاده نمیكنند برای تبلیغات كمتر هزینه میكنند. چرا؟ چون آنها از روش فوقالعاده قوی تری به نام تبلیغ سینه به سینه یا اصطلاحاً WOM = Word of Mouth یا حرف مردم یا تبلیغ شفاهی بین مردم و یا روش توصیهای آنان استفاده میكنند. این موضوع نیز باعث كاهش هزینهها و پایین تر آمدن قیمت كالا یا خدمات و رسیدن نفع بیشتر آن به اعضای شبكهی توزیع میشود.
(۶) تجسمی از كالا یا خدمات كه اصطلاحاً به آن Visual Merchandising میگویند - ببینید شما وقتی مغازهای باز میكنید، كلی هزینه میكنید كه ویترین مغازهتان مشتری را برای داخل شدن به مغازه یا اطمینان كردن به شما اماده كند. این هزینه برای شركتهای MLM در واقع تنها شیوهی ارائه یا همانpresentation بازاریاب یا نت ووركر است. به همین علت، این موضوع نیز باعث میشود كه هزینههای بسیاری پایین بیاید.
(۷) مهارتهای فروش یا Personal Selling Skills - در برخی موارد، لازم است كه مشتری برای استفاده از كالا (یا خدمات) آموزش داده شود، یا اینكه اصولاً لازم است مشتری اطلاعات بیشتری در مورد كالا و خدمات داشته باشد تا بعد تصمیم بگیرد كه خرید كند. این در واقع یك مرحلهای است بین تبلیغ و مشاهده آن تجسم از كالا و خدمات كه پیشتر گفته شد. شركتها برای اینجور كارها هزینههای بسیاری را متحمل می شوند، افرادی را كه در این زمینه مهارت دارند را آموزش میدهند و به سوی مصرف كنندهها یا مشتریان بالقوه سوق میدهند و گسیل میدارند، در برخی موارد لازم است كه وسیلهی ایاب و ذهبا آنها را تامین كنند، محل اقامت ایشان را نیز تقبل كنند و خورد و خوراك و غیره را. ببینید كه شركتهای MLM این هزینهها را میتوانند اصلاً نكنند یا میزان آن را به مراتب پایین بیاورند. توزیع كننده فردی است كه خود آموخته (چیزی كه من در تئوری گرداب گسترده گیتی نیز آن را آوردهام كه افراد باید در این عصر خودآموخته و با انگیزه باشند) است و فروش كالا یا خدمات در نهایت محدود میشود به گفتن و نمایش دادن كالا و كارهای دیگر در واقع توسط همان توصیهها یا بهتر بگویم توسط همان WOM انجام شده است.
آنچه كه مورد توجه است این است كه در روابط پویای موجود در بازاریابی شبكهای قانونی، نوعی synergy (همكوشی یا اشتراك مساعی) در میان است كه منافع بسیاری هم برای تولیدكننده و هم برای مصرف كننده فراهم میكند.
طرحهای بازاریابی شبكهای بر اساس ساختار پاداش دهی، به 4 گروه اصلی Breakaway, Matrix, Unilevel و Binary تقسیم میشوند كه من سعی میكنم در شماره های آینده خبرنامه و مقالات دیگر به آنها نیز اشاره كنم.
در فكر حضوري موفق بر روي اينترنت هستيد اما هيچ از بازاريابي و ابزارهاي اينترنتي نمي دانيد، وبلاگ يا سايتي داريد كه مدتهاست فقط داريد براي آن هزينه ميكنيد خلاصه اينكه آن درآمدي كه انتظارش را داشتهايد را هنوز نتوانسته ايد به دست آوريد. ما ميتوانيم به شما كمك كنيم. براي شركت در سمينارهاي خصوصي / گروهي بازاريابي اينترنتي و دريافت خبرنامههاي رايگان تابان خواجه نصيري همين امروز با شماره تلفن / فكس 44104518 در تهران و يا از طريق فرمهاي سايت تماس بگيريد.