نوشته :
تابان خواجه نصيري
آنچه در اين مقاله آمده در شماره یک مجله شبكه در ايران به چاپ رسيده است. تاريخچه‌اي از پيدايش سايبركافه‌ها در جهان را پيش روي خوانندگان قرار مي‌دهد و از آن به عنوان تجارتي موفق در سرتاسر جهان ياد مي‌كند. زماني كه اين مقاله را نوشتم هنوز هيچ سايبر كافه‌اي در ايران راه اندازي نشده بود. سه ماه بعد از نگارش مقاله، شركت ندارايانه اولين سايبركافه را در نمايشگاه نرم افزار تهران براي نمايش توانايي‌های خود ارائه داد، گزارشی از آن نمايشگاه نيز در ادامه متن مقاله‌ام در مجله شبكه چاپ شد.
ايـن روزهـا، روزهـاي عـجيبي است. هر روز حرف تازه‌اي مي‌شنويم، هر روزعـبارت جـديدي بـه گـوشمان مـي‌خورد كـه بـايستي چيزي از آن بدانيم تا بـتوانيم مفهوم صريح و واقعي آن را بفهميم. زيستن در عصر "ارتباطات و اطلاعات" تا حدودي مشكل به نظر مي‌رسد. كاشكي هر روز، فقط يك كلمه جديد و تـازه مـي‌شنيديم، امـا گويا اين عصر، براي هر ساعت و هر دقيقه و هر ثـانيه‌مان، حـرف تـازه‌اي دارد. بـايد عـادت كـنيم. ايـن روزهـا، بـحث «اينترنت» داغ داغ است. برخي از ما با آن كار مي‌كنيم و آن را به خوبي مـي‌شناسيم و بـرخي ديگر فقط با آن آشنا هستيم و خيلي از آن نمي‌دانيم. (زمان نگارش مقاله اوایل دهه ۷۰ در ایران)
شـايد فقط نام آن را جايي شنيده يا خوانده باشيم، اما به هر حال، اين پديده كم كم دارد وارد زندگي ما مي‌شود و جاي خود را باز مي‌كند. هر جا سخن از «سايبراسپيس» يا «بزرگراههاي اطلاعاتي» باشد، ذهن ما ناخودآگاه بـه سـوي كلمه‌اي سـوق داده مي‌شود كه در واقع «اينترنت» يا همان «شبكه شبكه ها» است.
ايـن روزهـا، بـا انـفجار پـوشش رسـانه‌اي جـديدي بـه نام «بزرگراههاي اطلاعـاتي» روبرو هستيم. اين رسانه نوین، پويندگان و كاشفان بسياري رابـه خـود جـذب كـرده است. اما، آيا همه به آن دسترسي دارند؟ پاسخ اين پرسش شايد تا حدودي ساده باشد: يك كلام، و آن اين كه : خير، همه به آن دسـترسي ندارند. اشتباه نكنيد، از كشورمان ايران، نمي‌گوييم، در دنيا، حـتي در كـشورهاي بـسيار پـيشرفته هم، همه به اينترنت دسترسي ندارند، روند دسترسي به اينترنت، رو به افزايش است، ولي هنوز خيلي زود است كه بـخواهيم بـگوييم كـه در فـلان كـشور پيشرفته و توسعه يافته، «همه» به
ايـنترنت دسـترسي دارند. خير، اينط‌ور نيست. شايد به همين دليل است كه ايـنترنت، خـود را تـبليغ مـي‌كند و مـي‌خواهد خود را به ميان انسان‌‌هاي بـيشتري بـبرد. يك نگاه به عنوان اين مقاله بكنيد! بلي، همان كلمه را
مـي‌گويم. «سايبركافه».
شايد پيش خود بگوييد: «سايبركافه» ديگر چيست؟ شـايد هـم بـرخي از شـما آن را خـوب بـشناسيد و بـدانيد كه چيست. اگر مـي‌دانيد كه تنها تقاضاي ما اين است كه به آنها كه نمي‌دانند بگوييد و هـمين‌جا، وقـت ارزشمند خود را به مطالعه مطلب ديگري اختصاص دهيد، اما اگر نمي‌دانيد، در اين مقاله قصد دارم كمي درباره آن صحبت كنم.
عـده‌اي از دوسـتان، مـعتقدند كـه «سايبركافه» در كاليفرنياي جنوبي در مـنط‌قه‌اي به نام «Silicon Valley» متولد شده است. علت پيدايش آن همان بـود كه در ابتداي مقاله گفتم:«همه به اينترنت دسترسي ندارند.» و قصد «ســايبركافه» بـردن كـامپيوترهاي مـتصل بـه ايـنترنت بـه مـحل تـجمع انـسانهاست. بـا پـيشرفت فـن‌آوري اطلاعـات و ارتباطات، صاحبان برخي از
كـافه‌ها و رسـتوران‌هاي آن اط‌راف بـه ايـن فـكر افتادند كه اجازه دهند كـامپيوترهاي مـتصل به اينترنت به داخل آن كافهها راه يابند و به اين تـرتيب، مشتريان بتوانند با پرداخت هزينه مختصري و حتي در برخي موارد بـه صـورت رايگان به سير و سفر در اينترنت بپردازند. از اينجا بود كه «پـديده» تـازه‌اي بـه نام «سايبركافه» بوجود آمد و اينك شاهديم كه هر روز بـر تـعداد آنـها افـزوده مـي‌شود. «سـايبركافه‌ها» محلي براي تجمع شـيفتگان ايـنترنت بـه شـمار مي‌آيند، آنها كه با اينترنت اصلاً آشنايي نـدارند، آنـهايي كـه دسـترسي مستقيمي به اينترنت ندارند مي‌توانند با حـضور در اين محلها، ميزي را رزرو كنند، پشت كامپيوتري كه به اينترنت مـتصل اسـت بـنشينند، و ضـمن كـار بـا ايـنترنت، نوشیدنی و نـوشابه‌اي ميل كنند.
«سـايبركافه»ها در منوي اصلي خود انواع غذا، نوشابه و آخرين اطلاعات و شـانس ورود به بزرگراهها و گستره هاي مجازي را ارائه مي‌دهند. ايده اين كـار، بـه سـرعت در سـرتاسر جـهان پـخش شـد. افراد مايل بودند كه خود اينترنت را از نزديك كشف كنند. آنها مي‌خواستند كه تجربه‌اي شخصي از آن داشته باشند و براي اين منظ‌ور، چه جايي بهتر از مكاني كه اين امكانات را برايشان فراهم آورد.
پـس از كـاليفرنياي جـنوبي بـه عنوان محل تولد "سايبركافه ها" در سال ۱۹۹۴ چـند "ايـنترنت كـافه" در كانادا، كار خود را با همان هدف كه در
بالا گفته شد آغاز نمودند HELP WANTED CAFE .اولين سايبركافه‌اي بود كه در يـكي از مـناط‌ق تـجاري مهم تورنتو اعلام موجوديت كرد. در اين مكان، مـشتريان مـي‌توانستند از كـامپيوترهايي كه به اينترنت مرتبط است براي ارســال نــامه و «درخـواست هاي كـاري» خـود اسـتفاده كـنند Emporium .
The Binary Cafe & hexadecimal نـيز يكي ديگر از سايبركافه هاي تورنتو است كه علاوه بر دسترسي به اينترنت، اجازه مي‌دهد تا مشتريان «كافه» با يــكديگر بـه انـجام بـازيهاي كـامپيوتري و مـطالعه مـجلات كـامپيوتري بپردازند.
سـايبركافه ديـگري به نام Benny's Bagels در ونكوور كانادا، ۲۴ ساعته است و ارتباط رايگان با اينترنت را به مشتريان خود عرضه داشته است كه كـار خـود را بـا يـك كامپيوتر مكينتاش آغاز كرد و در حال حاضر شهرتي
بـراي خـودش بـه هـم زده اسـت. پس از آن سايبركافه هاي بسياري در ديگر كـشورها، از جـمله در اروپـا بـوجود آمـدند كـه از مـيان آنها، اولين سايبركافه انگلستان، به نام «سايبريا (Cyberia)» شهرت فراواني دارد.
امـا چـرا به اين مكان ها «سايبركافه» يا «اينترنت‌كافه» گفته‌اند و چرا آنـها را "كافه تريا" يا «رستوران» نام‌گذاري نكرده‌اند. براي اينكه به ايـن پـرسش دوستان پاسخ دهم، لازم است اشاره اي به گذشته هاي دور داشته بـاشم. به قولي، آن قديم ها، در فرهنگ غرب، «كافه»ها اساسا محل اجتماع افراد بـاسواد و فـرهيخته بوده است. معمولا" شعرا و نويسندگان در كافهها گرد هـم مـي‌آمدند و بـه بحث و تبادل نظر مي‌پرداختند. افراد معمولي و عوام نـيز بـراي بالا بردن آگاهي هاي خود، آشنايي با نخبگان و احياناً نوشتن نـامه‌‌ها و يـادداشتهاي خود جذب كافه ها مي‌شدند و پستچي ها براي جمع‌آوري نامه‌ها و پيامها هميشه و در ساعات معيني به آن مكانها سري مي زدند، ضمن استراحت پـيامها را جـمع مي‌كردند و روانه راه خود مي‌شدند. از اين رو، برخي را نـظ‌ر بـر اين است كه بايستي، اين مكانها را همچون گذشته «كافه» ناميد.
عده‌اي نيز معتقدند كه استفاده از نام «كافه» براي اين مكانها، بايستي تـا حدودي به «كافئين» ربط داشته باشد. آنها كه خيلي با كامپيوتر كار مـي‌كنند، بـراي غلبه بر خواب و شب زنده‌داري، نيازمند نوشابه‌‌هايي با تـركيبات كـافئين هـستند، ايـن روزها خوره‌‌هاي كامپيوتر و اينترنت، ۲۴ سـاعت بـرايشان كـم اسـت و براي همين، به اين مكانها بهتر است «سايبركـافه» گفته شود. «كافه‌تريا» اصولاً به جايي گفته مي‌شود كه افراد غذاي خـود را بـه همراه مي‌برند، بنابر اين اگر "سايبركافه"اي اجازه دهد كه مشتريان كامپيوترهاي كتابي (Notebooks) را همراه خود داشته باشند، در ايـنصورت، شـايد بهتر باشد آن مكانها را "سايبركافه‌تريا" بناميم، چون مط‌مئناً غير از «كامپيوتر كتابی» حتماً ساندويچ يا نوشابه خود را نيز به همراه برده‌اند. اينگونه مكانها، علاوه بر ميز، امكان استفاده از خط تلفن و برق را براي مشتريان خود فراهم آورده‌اند.
اين روزها، با توجه به فن‌آوري‌‌هاي جديد، سايبركافه‌ها امكانات و تسهيلات جـديدي را بـه مـشتريان خـود ارائـه مـي‌كنند كه از آن جمله مي‌توان به اسـتفاده از «ويـدئو كنفرانسهاي» گروهي، ميان چند سايبركافه معروف در سـرتاسر جـهان در يـك زمـان معين اشاره كرد. اين شيوه، نوع ويژه‌اي از ارتـباطات سـمعي و بـصري را بـوجود آورده اسـت كـه بـسيار مـورد توجه
عـلاقمندان به اينترنت و خصوصاً مشتریان «سايبركافه»ها قرار گرفته است. در اين شـيوه، به عنوان مثال، سايبركافه‌اي در فرانسه مي‌تواند در زمان معيني،
با سايبركافه‌اي در «هنگ كنگ» يا «امريكا» ارتباط برقرار كند و به اين تـرتيب، مـشتريان دو يـا چـند «سايبركافه» با هم و به صورت همزمان به گفتگو بپردازند.
تجارتي به نام سايبركافه
----------------------
همانطور که گفته شد اولـين سـايبركافه در سـال ۱۹۸۴ و در كاليفرنياي جنوبي فعاليت خود را آغـاز نـمود. در اوايـل دهـه ۹۰، حدود يكصد سايبركافه فعال در سرتاسر جهان وجود داشت كه امروزه - در زمان نگارش مقاله به سال ۱۳۷۷ -تعداد آنها به بيش از ۱۰۰۰ رسيده است.
بـه جهت گسترش و پيشرفت‌‌هاي اخير در زمينه فن‌آوري اينترنت، اين روزها، سـايبركافه بـه عـنوان يـكي از مـهمترين و بـرجسته‌ترين انـواع تـجارت ايـنترنتي شـناخته شـده اسـت. در ط‌ي سـالهاي اخير، از سايبركافه ها به عـنوان تجارتي موفق ياد شده است چرا كه اين مكان ها توانسته‌اند ۱) محيط راحـت و دلـپذير يـك كـافه يـا رسـتوران مـعمولي را همراه با خدمات و
كـاربردهايي از فـن‌آوري ايـنترنت ارائه نمايند. ۲) يادگيري اينترنت را تـسهيل كـنند چـرا كـه پـرسنل سايبركافه ها با روي باز از مشتريان خود پـذيرايي مي‌كنند و ضمن هدايت و راهنمايي آنها، از ارائه آموزش‌هاي لازم دريـغ نمي‌كنند. ۳) دسترسي راحت و كم هزينه‌اي به اينترنت را ارائه دهند. ۴) فـروش محصولات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري را رونق بيشتري بخشند، برخي از
شركت ها از سايبركافه به عنوان ويتريني براي ارائه محصولات خود استفاده مي‌كنند، مشتريان پيش از اينكه بخواهند براي خريد محصولي تصميم بگيرند به سايبركافه ها مي‌روند و با امكانات سخت افزاري و نرم‌افزاري آنجا كار مـي‌كنند، بـا اسـتفاده از ايـن امـكانات و پـيش از خريد قطعي، مشتريان مي‌توانند در فرآيند خريد، تصميم درست تري اتخاذ نمايند. در بسياري از مـوارد، مـحصولات سـخت افزاري و نرم‌افزاري شركت ها يا در محل سايبركافه مـوجود اسـت و يـا ايـنكه مـشتري مـي‌تواند از ط‌ريـق فروشگاههاي مجازي On-Line، مـحصول مـورد نظر را خريداري كند. علاوه بر اينها، معمولاً در سـايبركافه ها، خـدماتي ارائـه مـي‌شود كه همه جا در دسترس نيست چرا كه اسـتفاده از فن‌آوري هاي پيشرفته، تجهيزات گران قيمتي را نيز ط‌لب مي‌كند كه هر كسي از عهده پرداخت آن برنمي‌آيد.