تاريخچهي بازاريابي شبكهايتابان خواجه نصيريٍ
آنچه در اين شماره از خبرنامه ارائه مي گردد، قرار است تاريخچهي مختصري از مدل كسب و كار بازاريابي شبكهاي (Network Marketing) يا بازاريابي چند سطحي (Multi-Level Marketing ) را كه بسياري از دوستاني كه در سمينارهايم شركت ميكنند و يا عضو خبرنامههايم هستند از من درباره آن ميپرسند ارائه دهد. اميدوارم كه مورد توجه واستفاده شما نيز قرار گيرد. اين حقيقتاً جالب است كه اكثر افرادي كه در ايران در زمينه بازاريابي شبكهاي كار ميكنند، فكر ميكنند كه بازاريابي شبكهاي يعني گلدكوئست و گلدكوئست يعني بازاريابي شبكهاي، علت اين موضوع، سابقهي ديرينه دارد در فرهنگ شنيداري - و اكثراً بدون مطالعه و تحقيق - ما ايرانيها، حتماً شما هم اين را شنيدهايد كه در زمانهايي نه چندان دور، اكثر كالاهايي كه توسط تجار براي اولين بار به كشور وارد ميشدند و مورد استفاده عموم قرار ميگرفتند، به نوعي نام تجاري خود را تا آن حد بين مردم جا ميانداختند (هويتمند ميكردند) كه گويي تنها نوع كالاي توليد شده از آن نوع، فقط همان «مارك يا علامت» تجاري بوده است و بس. يك زماني اگر مردم ميخواستند بگويند آبگرمكن يا بخاري جديدي خريدهاند، ميگفتند يك «دئوترم» جديد گرفتهاند، براي «دستمال كاغذي»، ميگفتند «كلينكس»، مايع نرمكننده لباس را ميگفتند و برخي هنوز هم ميگويند «سوسافت»، يا وقتي ميخواهند به مته و درل (دستگاهي براي سوراخ كردن در، ديوار يا سقف) اشاره كننده، ميگويند «بلكانددكر» حال آنكه، اينها نامهاي تجاري هستند و اين در حالي است كه دهها مارك تجاري ديگر نيز دارند همان نوع كالا را عرضه ميكنند. به همين ترتيب است بازاريابي شبكهاي كه تاريخچه بوجود آمدن، تكامل تدريجي و توسعه آن باز ميگردد به سالها پيش از بوجود آمدن شركتهايي مثل گلدكوئست و امثالهم.
«بازاريابي شبكهاي» در حقيقت مدلي براي بيزنس يا كسب و كار است براي فروش مستقيم كالا يا خدماتي با ايجاد نوعي درآمد براي افرادي كه وارد اين شبكه توزيع شده اند كه به آن Residual Income - يا درآمد رسوبي - گفته ميشود و با توجه به دايره نفوذ افراد و تكيه بر يك تساعد هندسي گسترش و توسعه مييابد. تاكيد ما براي ايجاد آگاهي در ميان مردم اين قسمت قضيه است كه: «براي هر نوع كالاي مصرفي يا خدمات، ميتوان از مدل بيزنس «بازاريابي شبكهاي» يا MLM استفاده كرد.» - اينترنت و ديگر استراتژيهاي بازاريابي اينترنتي به عنوان ابزار يا خدماتي قوي ميتوانند به كمك «بازاريابي شبكهاي» آمده، گسترش و نفوذ آن را سرعت دهند.
تاريخچهي بازاريابي شبكهاي
حقيقت اين است كه هيچكس به درستي نميداند كه بازاريابي شبكهاي از كجا و چگونه آغاز شده است. داستانها و روايت هاي مختلفي در اين زمينه نگارش شده است و صحت و سقم آن به درستي مشخص نيست چرا كه اين مدل كسب و كار يا Business Model به مرور زمان و به تدريج، طي گذشت سالها پيش از جنگ جهاني دوم تكامل يافته است. اصولاً مقوله بازاريابي علمي و حتي آكادميك (به عنوان يك رشته تحصيلي) از اواسط قرن بيستم شكل گرفته است و به همين ترتيب است ساير اشكال بازاريابي. اما اكثر كارشناسان، فعالان و ناظران در اين زمينه اتفاق نظر دارند كمپاني Nutrilite كه در حال حاضر به عنوان بخش يا زير مجموعهاي از Amway شناخته ميشود اولين شركتي بوده است كه «بازاريابي شبكهاي» يا MLM را به صورت واقعي به كار برده است. از ديد ناظران، اين شركت علاوه بر اينكه بنيانگذار بازاريابي شبكهاي است، در حقيقت، بنيانگذار صنايع مكملهاي غذايي و ويتامينهاي خوراكي نيز بوده است كه فعاليتشان در اين زمينه باز ميگردد به سالهاي ۱۹۲۰. عدهاي بازاريابي شبكهاي را محصول قرن بيستم ميدانند با يك تاريخچهي يكصد ساله، عدهاي آن را مقولهاي هفتاد هشتاد ساله ميدانند با توجه به فعاليتهاي كمپاني Nutrilite در زمينه صنايع غذايي و برخي ديگر از فعالان و كارشناسان، با توجه به فراگير شدن آن، تاريخچهي بازاريابي شبكهاي را حدود چهل پنجاه سال ميدانند، تقريباً از زماني كه قوانيني براي كنترل آن (در امريكا) وضع گرديد. اما آنچه كه در مورد تاريخچه بازاريابي شبكهاي جالب و غير قابل انكار است، ارتباطي است كه MLM با صنايع غذايي داشته است و بدون شك پيشرفت و توسعه صنايع غذايي امريكا، موفقيت چشمگير خود را مديون شركتهايي است كه از بازاريابي شبكهاي استفاده كردهاند.
آغاز
آنچه كه در تاريخ ثبت شده است اشاره اي به چگونگي بوجود آمدن اين ايده ندارد. در سال 1949 دو جوان به نامهاي ريچ دووس Rich DeVos و جي واناندل Jay VanAndel توزيع كننده محصولات كمپاني Nutrilite بودند، اين دو جوان توانسته بودند ظرف مدت يك دهه سازمان بزرگ و موفقي را در سرتاسر امريكا ايجاد كنند و به اين ترتيب فروش فوق العادهاي را براي كمپاني و درآمدي براي فروشندههاي مستقيم كالاها بوجود آورند. اما از اواخر سالهاي 1950 مشكلي بوجود آمد و آفتي به جان شركتهاي MLM انداخت و همين مشكل باعث شد كه سازمان يا شبكه آنها را در هم بكوبد. در واقع، بازوي توليد كنندهي كمپاني Nutrilite از بازوي بازاريابي كاملاً جدا بود و در چنين شرايطي (و نه فقط در MLM كه در همهي بيزنسها) به سادگي ميتوان مشاهده كرد كه بازوي بازاريابي پول بيشتري درميآورد و البته اين چيز عجيبي نيست و كاملاً طبيعي است كه در زندگي يا در هر صنعتي، افرادي كه توليد كننده ها را به بازارهايشان متصل ميسازند بيشترين سهم را از فروش (قيمت فروش) به دست ميآورند. معمولاً در چنين شرايطي است كه بين توليدكنندگان و بازاريابها يك حالت بلاتكليفي و سرگرداني يا اصطلاحاً Standoff بوجود ميآيد. به همين دليل است كه اين دو جوان شديداً تحت نظر قرار ميگيرند و مدام برايشان اخطاريه ميرود و ايجاد مزاحمت ميشود. سازمان شان به سرعت كوچك و كوچك تر ميشود و عدم وجود محصول براي توزيع و نيز عدم درآمد مكفي حاصل از فروش باعث اين تحليل سريع شبكه توزيعشان ميشود. همين امر باعث ميشود كه دو طرف به هيچ روي نتوانند با هم به توافق برسند و به همين دليل است كه اين دو جوان تصميم ميگيرند محصول خودشان را داشته باشند تا مجبور نباشند چيزي را بازاريابي كنند كه ديگر وجود ندارد. آنچه پس از اين بوجود ميآيد به نوعي مثل يك افسانه ميماند. در ۱۹۵۹ اين دو جوان، شركت خودشان را تاسيس ميكنند.
در سال ۱۹۵۹ كمپاني Amway فعاليت خودش را آغاز ميكند و ظرف ده سال كه از فعاليت آن ميگذرد، ميتواند كمپاني Nutrilite را بخرد. موسسين اين شركت بدون اينكه بخواهند خودشان را به گذشته سرگرم كنند، چشم به آينده دوختند و شركتي را ساختند كه حتي در حال حاضر (زمان نگارش اين مطلب ۱۹۹۹) نيز بزرگترين شركت MLM در دنياست. البته موفقيت و نوع موفقيت آنها چنان چشمگير بود كه بار ديگر توجه و نگاهها را به خود جلب كرد و همين موضوع باعث شد تا يك عالم شركت MLM جديد نيز به آنها بپيوندند. امريكايي ها معتقدند كه هميشه و در هر جايي يك «نيمه تاريكي» هم وجود دارد. شركتهاي بسياري با اجناس تقلبي و زير پا گذاشتن مسائل اخلاقي و قوانين محلي يا ايالتي مثل قارچ روئيدند و طرحها و سيستمهاي تقلبي و غير قانونيشان موجب شد تا مشكلات جديدي براي شركتهايي كه به صورت قانوني MLM را به كار ميبردند بوجود آيد. شركتهاي قانونمند و متعهد MLM اولين شخصيتهاي حقوقي بودند كه خودشان بر عليه شركتهاي متقلب از دولت امريكا خواستند تا با وضع قوانين مشخصي به ميدان بيايد و فعاليتها را تحت نظر بگيرد. MLM طي سالهاي بعد از اين و تا امروز بسيار توسعه يافته و كامل تر شده است. شركتهاي بسياري نه فقط در امريكا كه در اقصي نقاط جهان با استفاده از اين مدل كسب و كار توانستهاند كالا و خدماتشان را بازاريابي كنند و شبكههاي فعال، با انگيزه و گستردهاي از فروشندههاي مستقيم را بوجود آورند.
در فكر حضوري موفق بر روي اينترنت هستيد اما هيچ از بازاريابي و ابزارهاي اينترنتي نمي دانيد، وبلاگ يا سايتي داريد كه مدتهاست فقط داريد براي آن هزينه ميكنيد خلاصه اينكه آن درآمدي كه انتظارش را داشتهايد را هنوز نتوانسته ايد به دست آوريد. ما ميتوانيم به شما كمك كنيم. براي شركت در سمينارهاي خصوصي / گروهي بازاريابي اينترنتي و دريافت خبرنامههاي رايگان تابان خواجه نصيري همين امروز با شماره تلفن / فكس 44104518 در تهران و يا از طريق فرمهاي سايت تماس بگيريد.